امروز دبی رو تصور کن: با خط افقی که ابرها رو شکافته، تجارت جهانی پرجنب‌وجوش، میلیون‌ها ساکن و بازدیدکننده که از امکانات رفاهی در سطح جهانی لذت می‌برن . حالا، کمتر از یک قرن به عقب برگردیم. یک سکونتگاه ساحلی کوچیک رو تصور کن که برای بقا به امکانات اولیه متکی بود. سفر بین این دو تصویر حیرت‌انگیزه، و چیزی که زیربنای همه‌ی این‌هاست، تکامل باورنکردنی زیرساخت‌های شهری دبی هست – سیستم‌های برق، آب و فاضلاب که یک پاسگاه بیابانی رو به یک کلان‌شهر پررونق تبدیل کردن . این تحول تصادفی نبود؛ بلکه نتیجه‌ی رهبری آینده‌نگر، به‌ویژه مرحوم شیخ راشد بن سعید آل مکتوم، برنامه‌ریزی استراتژیک و نوآوری بی‌وقفه بود . بیا با هم ببینیم دبی چطور خدمات ضروری خودش رو از چاه‌های ساده به یکی از کارآمدترین شبکه‌های جهان رسوند . دوران اولیه: زندگی پیش از شبکه (قبل از ۱۹۵۹)
قبل از سال ۱۹۵۹، زندگی در دبی، به‌خصوص از نظر خدمات ضروری، خیلی متفاوت بود. آب، ابتدایی‌ترین نیاز، عمدتاً از چاه‌هایی که با دست کنده می‌شدن تأمین می‌شد . روشن کردن چراغ با یک کلید رو فراموش کن؛ برق اصلاً برای عموم مردم در دسترس نبود . بهداشت هم به همون اندازه ابتدایی بود و به سپتیک تانک‌های سنتی یا گاهی فقط به مناطق شنی باز و транشه‌های ساده متکی بود که طبیعتاً خطراتی برای سلامت عمومی به همراه داشت . سیستم دفع آب‌های سطحی مهندسی‌شده نبود؛ آب بارون просто به داخل زمین شنی نفوذ می‌کرد [۱]. این واقعیت زندگی یک جامعه کوچیک تجاری و ماهیگیری بود که روی نیازهای اساسی تمرکز داشت [۱][۱۷]. پی‌ریزی بنیادها: شکل‌گیری چشم‌انداز (دهه ۱۹۵۹-۱۹۷۰)
همه چیز با آینده‌نگری مرحوم شیخ راشد بن سعید آل مکتوم تغییر کرد . در سال ۱۹۵۹، ایشون شرکت برق دبی و اداره آب دبی رو تأسیس کرد که نشان‌دهنده‌ی شروع رسمی تأمین سازمان‌یافته‌ی خدمات شهری بود . بهش فکر کن – تأسیس شرکت‌های خدمات شهری اختصاصی حتی قبل از رونق بزرگ اقتصادی. کشف نفت در دهه ۱۹۶۰ قطعاً قدرت مالی لازم رو فراهم کرد، اما چشم‌انداز در اولویت بود . شیخ راشد به این معروف بود که معتقد بود زیرساخت‌هایی مثل خطوط برق و آب باید قبل از شروع ساخت‌وسازهای بزرگ ایجاد بشن، فلسفه‌ای که فوق‌العاده مؤثر ثابت شد . این دوره شاهد ساخت اولین نیروگاه‌های تولید برق دبی و ایجاد شبکه‌های اولیه‌ی آب لوله‌کشی بود . همزمان، سیستم‌های مدرن دفع آب‌های سطحی با استفاده از کانال‌های بتنی و لوله‌های زیرزمینی برای مدیریت آب بارون در مناطق در حال توسعه پدیدار شدن [۱]. یک اقدام واقعاً پیشگامانه برای منطقه، ساخت تصفیه‌خونه‌ی فاضلاب العویر بود که در دهه ۱۹۶۰ برنامه‌ریزی شد و در اوایل دهه ۱۹۷۰ به بهره‌برداری رسید . این تصفیه‌خونه بیشتر خونه‌ها رو به سیستم فاضلاب شهری متصل کرد و به‌طور قابل توجهی، استفاده از پساب تصفیه‌شده برای محوطه‌سازی رو شروع کرد و از همون موقع به سرسبزی دبی کمک کرد . با شکل‌گیری پروژه‌هایی مثل توسعه‌ی فرودگاه بین‌المللی دبی و بندر راشد، تقاضا برای این خدمات شهری نوپا به‌سرعت افزایش پیدا کرد . گسترش و یکپارچه‌سازی: همگام با رشد (دهه‌های ۱۹۸۰-۱۹۹۰)
با گسترش سریع ردپای شهری دبی در طول دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، فشار برای افزایش مقیاس خدمات شهری بیشتر شد [۱]. سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی برای گسترش شبکه‌ی برق و شبکه‌های توزیع آب برای رسیدن به جوامع جدید انجام شد [۱]. همیشه هم همه‌چیز راحت نبود؛ مثلاً، تلفات شبکه‌ی آب در روزهای اولیه خیلی بالا بود و در سال ۱۹۸۸ به حدود ۴۲ درصد می‌رسید که چالش‌های گسترش سریع رو نشون می‌داد [۲]. پروژه‌های بزرگ دفع آب‌های سطحی ادامه پیدا کرد که شامل لوله‌کشی‌های زیرزمینی گسترده و حوضچه‌های نگهداری آب برای مدیریت مؤثر آب بارون، به‌ویژه در اطراف پروژه‌هایی مثل توسعه‌ی خور دبی بود [۱].
یک گام حیاتی برای ساده‌سازی این تلاش‌ها در سال ۱۹۹۲ برداشته شد. با فرمانی از سوی مرحوم شیخ مکتوم بن راشد آل مکتوم، شرکت برق دبی و اداره آب دبی با هم ادغام شدن و سازمان آب و برق دبی (DEWA) رو تشکیل دادن . این ادغام فقط یک جابجایی اداری نبود؛ بلکه یک مرکز قدرت یکپارچه برای مدیریت نیازهای اصلی برق و آب امارت ایجاد کرد که امکان برنامه‌ریزی هماهنگ‌تر و کارایی عملیاتی بیشتر رو فراهم می‌کرد . این اتفاق، زمینه رو برای افزایش مقیاس عظیمی که در راه بود، فراهم کرد. دوران مدرن: کارایی، پایداری و فناوری (دهه ۲۰۰۰ تا امروز)
آغاز هزاره‌ی جدید، رشد بی‌سابقه‌ای رو برای دبی به ارمغان آورد که نیازمند یک جهش کوانتومی در تأمین خدمات شهری بود . دیوا (DEWA) با سرمایه‌گذاری‌های عظیم پاسخ داد و تولید برق (که در ابتدا به‌شدت به نیروگاه‌های گازسوز متکی بود) و ظرفیت شیرین‌سازی آب رو به‌طور قابل توجهی افزایش داد . اما مسئله فقط کمیت نبود؛ تمرکز بی‌وقفه روی کارایی، اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرد. دیوا تلفات شبکه در هر دو سیستم برق و آب رو به سطوحی رسوند که الان در بین بهترین‌های جهان قرار داره . در حالی که شهر رونق می‌گرفت، سیستم فاضلاب با مشکلاتی مواجه شد؛ تصفیه‌خونه‌ی العویر بیش از حد ظرفیتش کار می‌کرد و اتکا به تانکرهای فاضلاب در مناطق بدون اتصال به شبکه، مشکلاتی ایجاد می‌کرد . این موضوع باعث سرمایه‌گذاری‌های بزرگی شد، به‌ویژه تصفیه‌خونه‌ی بزرگ فاضلاب جبل علی که از سال ۲۰۰۹ به‌صورت مرحله‌ای وارد مدار شد و ظرفیت تصفیه رو به‌طور قابل توجهی افزایش داد . سیستم‌های دفع آب‌های سطحی هم تکامل پیدا کردن و رویکردهای پایدارتری مثل بام‌های سبز و روسازی‌های نفوذپذیر (سیستم‌های پایدار دفع آب‌های سطحی یا SuDS) رو برای مدیریت طبیعی آب بارون به کار گرفتن [۱]. اما تغییردهنده‌ی واقعی بازی، تغییر استراتژیک به سمت پایداری بود. راه‌اندازی فاز اول پارک خورشیدی محمد بن راشد آل مکتوم در سال ۲۰۱۳، نشان‌دهنده‌ی تعهد جدی به انرژی‌های تجدیدپذیر بود [۱۰]. این تعهد در سال ۲۰۱۵ با استراتژی بلندپروازانه‌ی انرژی پاک دبی ۲۰۵۰ رسمیت پیدا کرد . در کنار پایداری، فناوری هم نقش محوری پیدا کرد. دیوا از شبکه‌های هوشمند، هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیاء (IoT) برای بهینه‌سازی عملیات، پیش‌بینی نیازهای نگهداری و بهبود خدمات مشتری از طریق طرح‌هایی مثل دیوای دیجیتال (Digital DEWA) استفاده کرد . اخیراً، دیوا به یک شرکت سهامی عام تبدیل شده که نشان‌دهنده‌ی مقیاس و اهمیت اون هست، هرچند دولت همچنان مالک اکثریت سهام باقی مونده . شبکه‌ی خدمات شهری امروز دبی: یک دستاورد در سطح جهانی
خب، نتیجه‌ی این سفر چند دهه‌ای چیه؟ دبی الان به داشتن یک سیستم خدمات شهری مشهور به کارایی و قابلیت اطمینانش افتخار می‌کنه . این آمار رو در نظر بگیر: تلفات شبکه‌ی برق حدود ۲ درصد، یعنی فوق‌العاده پایین، و تلفات شبکه‌ی آب به حدود ۴.۶ درصد کاهش پیدا کرده – که خیلی بهتر از میانگین بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته‌ست . از نظر قابلیت اطمینان، هر مشتری به‌طور متوسط فقط حدود ۱.۰۶ دقیقه قطعی برق رو در کل سال ۲۰۲۳ تجربه کرده . رسیدن به این سطح از عملکرد در حالی که به بیش از ۱.۲ میلیون مشتری خدمات ارائه می‌دی و انرژی یک قطب اقتصادی جهانی رو تأمین می‌کنی، یک شاهکار بزرگه . چندین ویژگی منحصربه‌فرد، چشم‌انداز خدمات شهری امروز دبی رو تعریف می‌کنه که مستقیماً از تاریخچه‌اش نشأت گرفته. مدل متمرکز و تحت حمایت دولت دیوا، امکان برنامه‌ریزی استراتژیک در مقیاس بزرگ رو فراهم می‌کنه . اقلیم خشک، اتکای شدید به شیرین‌سازی آب رو ضروری می‌کنه که به‌طور فزاینده‌ای با انرژی پاک‌تر تأمین می‌شه . و شاید تعیین‌کننده‌ترین ویژگی، تعهد تزلزل‌ناپذیر به استفاده از فناوری‌های پیشرفته و پیگیری اهداف بلندپروازانه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر باشه . این سیستمیه که برای تاب‌آوری و آینده ساخته شده. از اون چاه‌های اولیه‌ی ضروری گرفته تا شبکه‌های پیچیده، به‌هم‌پیوسته و به‌طور فزاینده پایدار امروزی، داستان خدمات شهری دبی، داستان یک تحول چشمگیره . این داستان بر قدرت چشم‌انداز بلندمدت، سرمایه‌گذاری مداوم و تمایل به انطباق و نوآوری تأکید می‌کنه . این بنیاد تاریخی، در حالی که دبی به سفر خودش با راهنمایی استراتژی انرژی پاک ۲۰۵۰، اهداف کربن صفر خالص و طرح‌های شهر هوشمند ادامه می‌ده، بسیار حیاتیه . در نهایت، زیرساخت خدمات شهری مستحکم، قابل اعتماد و آینده‌نگری که طی دهه‌ها ساخته شده، همچنان سنگ بنای نامرئی موفقیت کنونی و آینده‌ی بلندپروازانه‌ی دبی باقی می‌مونه .