دبی پیش از جادو: داستان دهکده‌ای که به شهر مروارید تبدیل شد
۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
کپی لینک
منابع
34
نمایش منابع در متن
Google
Object-1
Witpress
Magzoid
Mediaoffice
Architizer
Blog Newlaunchproperties
Homestratosphere
Baggagetaxi
Dubaiideal
Prasoon
Re-thinkingthefuture
Design-middleeast
Google
Beyracarchitects
Armanipro
Artboothgallery
Luxuryproperty
Armanipro
Continents
Mdpi
Wfmmedia
Gulfnews
Algedra
Dxbadventure
Algedra Com
Algedra
Dergi Neu Edu
Bayut
Khaleejtimes
Saadatrent
Global Ctbuh
Architectureau
Advice Germanpartners
امروز که به دبی فکر می‌کنی، احتمالاً تصاویری از آسمان‌خراش‌های سر به فلک کشیده و مناظر آینده‌نگرانه به ذهنت خطور می‌کنه
[30]. اما خیلی پیش از اینکه غول‌های شیشه‌ای و فولادی سر برآورند، دبی مکانی بسیار متفاوت بود – سکونتگاهی فروتن که در امتداد یک خور طبیعی جا خوش کرده بود و سرنوشتش با ضرب‌آهنگ دریا و درخشش مرواریدها گره خورده بود[30]
[19]
[12]
[5]. این مقاله لایه‌های مدرنیته رو کنار می‌زنه تا دوره بنیادین تاریخ دبی رو بررسی کنه، و با تکیه بر اسناد تاریخی و اکتشافات باستان‌شناسی، ریشه‌های اون رو به عنوان یک دهکده ماهیگیری که با زندگی قبیله‌ای و تجارت حیاتی مروارید شکل گرفته بود، آشکار می‌کنه[12][5]
[1]
[9]
[20]. بیا با هم سفری به گذشته داشته باشیم تا سکونتگاه اولیه دبی رو بشناسیم.
ریشه‌های باستانی: اولین ساکنان و فعالیت‌ها
داستان دبی خیلی فراتر از خط افق مدرنش امتداد داره[12][30]. شواهد باستان‌شناسی به فعالیت انسانی در منطقه وسیع‌تر در بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ سال پیش اشاره می‌کنه، هرچند منطقه‌ای که ما امروز به عنوان دبی می‌شناسیم، تاریخ ثبت‌شده‌ای نزدیک به ۱٬۰۰۰ سال داره[12]. باورت بشه یا نه، سرزمینی که الان شهر در اون قرار داره، زمانی یک باتلاق وسیع حرا (مانگرو) بوده[12]
[34]. حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد، تغییرات آب و هوایی باعث خشک شدن این باتلاق شد و منظره‌ای شنی و قابل سکونت‌تر به جا گذاشت[12]
[4][34]. گمان می‌ره که گله‌داران کوچ‌نشین عصر برنز از اولین ساکنان این منطقه در حدود همین زمان بودن[12][4][34]. یک تحول کلیدی، ایجاد یک نخلستان خرما در حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد بود که اولین استفاده موفق کشاورزی از این منطقه رو رقم زد[12][34]. جوامع اولیه اینجا، که سومری‌ها اون‌ها رو «مگان» (Magan) می‌نامیدند، فلزاتی مثل مس رو با تمدن‌های دوردست در دره سند و بین‌النهرین تجارت می‌کردند
[6]. اولین اشارات مکتوب به «دیبی» (Dibei) حدود قرن دهم میلادی توسط جغرافی‌دان محمد الادریسی و بعدها در سال ۱۰۹۵ توسط ابوعبدالله البکری ظاهر می‌شه[12][4]
[2][34].
ورود بنی یاس: شکل‌گیری هویتی جدید
چشم‌انداز اجتماعی دبی اولیه با سنت‌های کوچ‌نشینی و ساختارهای قبیله‌ای قدرتمند تعریف می‌شد که برای بقا در صحرای خشن ضروری بود
[7]
[22][1]. کنفدراسیون قبیله‌ای بنی یاس، که اصالتاً در واحه لیوا مستقر بود، نیروی عمده‌ای در منطقه به شمار می‌رفت
[29][22][14]. زندگی اون‌ها اغلب شامل کوچ‌های فصلی بود و بین دامداری صحرایی و فعالیت‌های ساحلی مثل صید مروارید تعادل برقرار می‌کردند[29][14][22]. یک لحظه واقعاً سرنوشت‌ساز در سال ۱۸۳۳ فرا رسید[6][14]. در پی اختلافات قبیله‌ای، حدود ۸۰۰ نفر از بخش آل بو فلاسه از قبیله بنی یاس، به رهبری عبید بن سعید و مکتوم بن بطی آل مکتوم، از ابوظبی جدا شدند[12][6][30][34][19]
[33]. اون‌ها مهاجرت کردند و در شبه‌جزیره شندغه، درست در دهانه خور دبی، ساکن شدند[12][6][30][34][19][33]. شیخ مکتوم بن بطی استقلال دبی رو اعلام کرد و سلسله آل مکتوم رو تأسیس کرد که هنوز هم امروزه حکومت می‌کنه[12][6][30][34]
[24]. این اتفاق، تولد دبی مدرن به عنوان یک موجودیت مستقل رو رقم زد، هرچند در ابتدا، یک دهکده ماهیگیری کوچک باقی موند که حول بندر طبیعی خور متمرکز بود[12][30][34][33][24][5][19]. رهبری باثباتی که خانواده آل مکتوم فراهم کردند، بعدها برای جذب تجارت بسیار حیاتی بود[29][30][14][24].
زندگی در کنار آب: ماهیگیری و معماری اولیه
در اولین روزهای شکل‌گیری به عنوان یک سکونتگاه متمایز، زندگی در دبی عمدتاً حول محور ماهیگیری می‌چرخید[12][34]. معماری اون دوران، این زندگی ساده و وابسته به منابع رو منعکس می‌کرد[1][9][20]. قبل از اینکه سازه‌های دائمی‌تر رایج بشن، شکل غالب پناهگاه، به‌ویژه در ماه‌های گرم و سوزان تابستان، کپر برستی (Barasti) بود که به «عریش» (Arish) هم معروفه[1]
[13][20]. این‌ها فقط کپرهای ساده نبودند؛ بلکه سازگاری‌های هوشمندانه‌ای با آب و هوا بودند که با استفاده از نخل خرمای در دسترس ساخته می‌شدند[1][13]
[18][22]. انگار یه جور تهویه مطبوع طبیعی! ساخت این کپرها شامل یک چارچوب از تیرک‌های چوبی، اغلب از چوب مانگرو، بود و از شاخ و برگ نخل («سعف» - sa'af) هم برای دیوارها و هم برای سقف استفاده می‌شد[1][13]. شاخه‌های کامل نخل، سقف‌های پوشالی برای ایجاد سایه می‌ساختند، در حالی که دنده‌های پوست‌کنده نخل («جرید» - jareed) به صورت پنل‌های دیواری («دَعن» - da'an) بافته می‌شدند که اجازه عبور نسیم رو می‌داد و تهویه حیاتی رو فراهم می‌کرد[1][13][18]. این سازه‌ها با چادرهای بافته شده از موی بز یا شتر («بیت الشعر» - Bait al Sha'ar) که بادیه‌نشینان کوچ‌رو، به‌ویژه در زمستان، استفاده می‌کردند، در تضاد بود[9][13]
[26]. برستی خنکای ضروری رو برای جوامع ساحلی که به ماهیگیری و صید مروارید مشغول بودند، فراهم می‌کرد[1][13][26]
[11].
تب مروارید: اولین موتور اقتصادی دبی
قرن‌ها، خیلی پیش از اینکه نفت سرنوشت دبی رو تغییر بده، اقتصادش با ضرب‌آهنگ تجارت مروارید می‌تپید[12][7][30]
[21]. آب‌های کم‌عمق و گرم خلیج فارس سرشار از بسترهای صدف بود و غواصی برای این گوهرهای طبیعی، یک رسم باستانی در منطقه است که قدمت اون احتمالاً به بیش از ۷٬۰۰۰ سال می‌رسه
[10]
[23]
[3][21]. خور دبی (Khor Dubai) بندر طبیعی بی‌نظیری بود که لنگرگاه امنی برای لنج‌های چوبی سنتی مورد استفاده در سفرهای صید مروارید فراهم می‌کرد[12][5][19]. در اوایل سال‌های ۱۵۸۰/۱۵۹۰، تاجر ونیزی گاسپرو بالبی به «دیبای» (Dibai) به خاطر مرواریدهای باکیفیتش اشاره کرده[12][4][10][34][19]. این صنعت در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ رونق گرفت و به سنگ بنای مطلق ثروت دبی تبدیل شد[7][10][20]. طبق گزارش‌ها، تا سال ۱۹۰۷، دبی ۳۳۵ کشتی صید مروارید داشت و حدود سال ۱۹۱۷، مرواریدها فوق‌العاده باارزش بودند[12]. این تجارت پرسود، مردم رو از ایران، هند و فراتر از اون به این منطقه کشوند و به تنوع روزافزون این سکونتگاه اضافه کرد[5][10][19]
[8]. ثروت حاصل از اون، صرف ساخت بناهای دائمی‌تر و بازارهای (سوق‌های) شلوغ و پررونق شد[9][20]. با این حال، زندگی برای غواصان فوق‌العاده سخت بود. فصل صید چهار ماه تابستان طول می‌کشید و شامل تکنیک‌های پرخطر غواصی آزاد بود و اغلب غواصان رو در چرخه‌های بدهی گرفتار می‌کرد[23][10][3]. ملودی‌های تأثیرگذار موسیقی «فجیری» (Fijiri) به حفظ روحیه در طول سفرهای طولانی کمک می‌کرد[23]. مرواریدهای برداشت شده از اینجا اغلب به بمبئی، بزرگترین بازار مروارید جهان در اون زمان، فرستاده می‌شد تا قبل از رسیدن به بازارهای جهانی، پردازش بشن[10].
رشد در امتداد خور: از دهکده تا مجموعه شهری
ثروتی که از تجارت مروارید سرازیر می‌شد، موتوری بود که دبی رو از یک دهکده ساده به یک مجموعه شهری پیچیده‌تر تبدیل کرد[7][10][20]. این رونق فزاینده امکان تغییر در معماری رو فراهم کرد. به جای فقط کپرهای برستی، خانه‌های مستحکم‌تری با استفاده از سنگ مرجان، سنگ آهک، گچ و خشت خام، به‌ویژه برای تجار ثروتمند و خانواده حاکم، ساخته شد[1][9][13][20]
[27]. هنوز هم می‌تونی نمونه‌هایی از این دوره رو در مناطقی مثل الفهیدی (بستکیه)، که توسط تجار ایرانی آباد شده بود، با کوچه‌های باریک مشخص و خانه‌های بادگیردار که برای خنک‌سازی طراحی شده بودند، ببینی[5][9]
[15]. خور به طور طبیعی شهر در حال رشد رو به دو بخش دیره و بر دبی تقسیم می‌کرد[5]
[17][19][33]. با رونق تجارت، بازارها (سوق‌ها) در کناره‌های خور پدیدار شدند و به مراکز پرجنب‌وجوشی برای تبادل مروارید، طلا، ادویه‌جات و منسوجات تبدیل گشتند[12][5][34][19][27]. از نظر دفاعی، دبی در اوایل دهه ۱۸۰۰ یک سکونتگاه دیواردار بود و در دو طرف خور استحکاماتی داشت[12][34]. قلعه الفهیدی، که حدود سال ۱۷۸۷ ساخته شده و اکنون قدیمی‌ترین ساختمان دبی است، نقشی مرکزی در دفاع از شهر داشت[12][4][34]. شبه‌جزیره شندغه پایگاه حکام باقی موند و خانه شیخ سعید آل مکتوم (ساخته شده در ۱۸۹۶) یکی از بناهای شاخص اون به شمار می‌ره[12]
[32]
[16]
[31]
[25]. سیاست‌های هوشمندانه، مانند اعلام دبی به عنوان بندر آزاد توسط شیخ مکتوم بن حشر آل مکتوم در سال ۱۹۰۱/۱۹۰۲ (لغو مالیات‌های تجاری)، تجار بیشتری رو جذب کرد و نقش خور رو به عنوان قلب اقتصادی تثبیت نمود[6][17][30]
[28]. در این دوره، دبی واقعاً به عنوان یک شهر بندری پرجنب‌وجوش شکل گرفت[5][19][27].
پایان یک دوران: افول تجارت مروارید
درست زمانی که به نظر می‌رسید سرنوشت دبی به طور جدایی‌ناپذیری با مروارید گره خورده، این صنعت در اواخر دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ با فروپاشی ناگهانی و فاجعه‌باری روبرو شد[12][7]. چه اتفاقی افتاد؟ مقصر اصلی، اختراع و تولید انبوه مرواریدهای پرورشی در ژاپن بود[12][7][34][3]. ناگهان، بازار مملو از جایگزین‌های ارزان‌تر شد و باعث سقوط شدید ارزش مرواریدهای طبیعی خلیج فارس گردید[12][34][3]. این شوک اقتصادی با آشفتگی جهانی ناشی از رکود بزرگ تشدید شد[12][9][34]. اتکای شدید دبی به یک صنعت واحد، اون رو فوق‌العاده آسیب‌پذیر کرد و منجر به سختی شدید اقتصادی شد[12][34]. گفته می‌شه آخرین سفر بزرگ صید مروارید از دبی در سال ۱۹۴۹ انجام شده[12]. این رکود، پایان یک دوران رو رقم زد؛ دوره‌ای چالش‌برانگیز که تا دهه‌ها بعد و کشف نفت که اساساً مسیر امارت رو تغییر داد، ادامه داشت[12][7][34].
گرچه برج‌های درخشان، دبی مدرن رو تعریف می‌کنند، اما روح اون خیلی زودتر شکل گرفته بود[30]. از ریشه‌های کوچ‌نشینی باستانی و ورود سرنوشت‌ساز قبیله بنی یاس، هویت شهر حول شریان حیاتی خور رشد کرد[7][22][12][6][30][19]. زندگی اولیه بر ماهیگیری متمرکز بود و کپرهای برستی هوشمندانه که با آب و هوا سازگار شده بودند، پناهگاه ساکنان بود[12][34][1][13]. ظهور تجارت مروارید، رفاه، تنوع و آغاز ساختار شهری رو به ارمغان آورد، حتی اگر افول نهایی اون چالش‌های عظیمی رو به وجود آورد[12][7][30][21][5][19][8][9][20][34][3]. این تجارب بنیادین – الگوهای سکونت در امتداد خور، تمرکز بر تجارت، رهبری تثبیت‌شده و تاب‌آوری نشان داده شده در برابر تحولات اقتصادی – واقعاً زمینه رو برای کلان‌شهری که امروز می‌بینیم فراهم کرد و میراث فرهنگی پایداری از خود به جا گذاشت[12][5][30][19][10][21][3].
رایگان امتحان کنید