وقتی به دبی فکر میکنی، چه چیزی به ذهنت میرسه؟ آسمانخراشهای سر به فلک کشیده، مراکز خرید لوکس، شاید حتی پیستهای اسکی سرپوشیده، درسته؟ اما کشاورزی؟ اونم وسط بیابون؟ شاید تعجبآور به نظر برسه، اما دبی سرمایهگذاریهای قابل توجهی در کشاورزی انجام میده . چرا شهری که به خاطر خط افق آیندهنگرانهاش معروفه، منابعش رو صرف کشت و کار در شن میکنه؟ جواب خیلی فراتر از صرفاً تولید غذاست؛ این یک حرکت استراتژیک با اهداف حیاتی مثل امنیت غذایی، تنوع اقتصادی، چشمانداز ملی و حتی حفظ ریشههای فرهنگیه . بیا با هم ببینیم چرا این کلانشهر بیابانی، حساب ویژهای روی سرسبزی باز کرده. معمای بیابان: درک چالش کشاورزی
اول از همه، بیا روراست باشیم: کشاورزی در دبی دقیقاً کار آسونی نیست. امارات متحده عربی در یک منطقه فوقالعاده خشک قرار گرفته، اساساً یک بیابان نیمهگرمسیری (اگه اهل کدهای اقلیمی باشی، طبقهبندیش BWh هست) . تابستونها فوقالعاده گرم و مرطوبه، دما به طور مرتب از 40 درجه سانتیگراد (104 درجه فارنهایت) فراتر میره و گاهی به 50 درجه سانتیگراد (122 درجه فارنهایت) هم میرسه . رطوبت بالا، مخصوصاً نزدیک ساحل رو هم به این اضافه کن، تا شرایطی رو داشته باشی که هم برای گیاهان و هم برای آدمها سخته . بارندگی؟ فکر بارشهای مداوم رو از سرت بیرون کن. دبی بارندگی خیلی کمی داره، به طور متوسط بین 51 تا 95 میلیمتر (یعنی فقط 2 تا 3.7 اینچ) در سال، که بیشترش هم در ماههای زمستون اتفاق میافته . بیشتر زمینها خاک شنی بیابانی دارن، با مواد آلی کم (همون چیزای خوبی که گیاهان لازم دارن) و اغلب با نمک زیاد، که رشد ریشهها رو سخت میکنه . کمتر از 5 درصد از خاک امارات قابل کشت محسوب میشه، یعنی برای کشاورزی مناسبه . آب بزرگترین مانعه؛ بدون رودخانههای بزرگ، این منطقه به شدت به تأسیسات آب شیرینکن پرمصرف و آبهای زیرزمینی رو به کاهش، که خودشون هم با مشکل شوری مواجه هستن، وابسته است . از نظر تاریخی، زندگی حول محور واحهها میچرخید – نقاط حاصلخیزی مثل لیوا یا العین که آبهای زیرزمینی امکان رشد نخل خرما و سایر محصولات رو فراهم میکرد و قلب جوامع رو تشکیل میداد . این چالشها نشون میدن که چرا سرمایهگذاری و نوآوری قابل توجه برای ریشه دواندن کشاورزی در اینجا کاملاً ضروریه . فراتر از نفت: توجیه اقتصادی استراتژیک برای کشاورزی
خب، کشاورزی در حال حاضر بزرگترین سهم از کیک اقتصادی دبی رو نداره – در سال 2017 کمتر از 1 درصد از تولید ناخالص داخلی امارات رو تشکیل میداد . اما نذار این عدد کوچیک گولت بزنه. اهمیت اقتصادی استراتژیک اون خیلی زیاده. اولاً، بحث تنوعبخشیه. دبی، و در کل امارات، هوشمندانه به فراتر از نفت، گاز و گردشگری نگاه میکنن تا اقتصادی مقاومتر برای آینده بسازن . تولید بیشتر غذا در داخل کشور همچنین یک آسیبپذیری بزرگ رو برطرف میکنه: امارات در حال حاضر حدود 90 درصد از مواد غذاییش رو وارد میکنه . کاهش این وابستگی از نظر اقتصادی منطقیه و پول بیشتری رو در داخل کشور نگه میداره . دبی همچنین از قدرت باورنکردنی خودش به عنوان یک مرکز لجستیک جهانی برای تجارت مواد غذایی استفاده میکنه. تنها در سال 2022، تجارت مواد غذایی از طریق امارات به رقم عظیم 130 میلیارد AED (حدود 35.4 میلیارد دلار آمریکا) رسید که تقریباً 6 درصد از تجارت غیرنفتی کشور رو تشکیل میده . به علاوه، دولت پتانسیل رشد رو میبینه و قصد داره سهم اقتصادی بخش غذا و کشاورزی رو 10 میلیارد دلار آمریکا افزایش بده و 20,000 شغل جدید در سالهای آینده ایجاد کنه . چطوری؟ بخش بزرگی از جواب AgriTech هست. تمرکز به سمت کشاورزی با ارزش افزوده بالا و مبتنی بر فناوری در حال تغییره – به مزارع عمودی، هیدروپونیک و محیطهای کنترلشده آب و هوایی فکر کن . ابتکاراتی مانند برنامه وام 100 میلیون AED بانک توسعه امارات برای AgTech و پروژه بلندپروازانه Food Tech Valley راه رو هموار میکنن و هدفشون جذب سرمایهگذاری و تبدیل دبی به یک پیشرو در تولید نوآورانه مواد غذاییه . ریشهها در شن: اهمیت اجتماعی و فرهنگی
کشاورزی در این منطقه فقط مربوط به اقتصاد یا تأمین غذا نیست؛ ریشههای عمیقی در خاک فرهنگی داره. قبل از اینکه رونق نفت چشمانداز رو تغییر بده، زندگی حول محور زمین و دریا میچرخید . در جاهایی مثل واحهها، کشاورزی، به خصوص کشت نخل خرما، فقط یک شغل نبود – بلکه پایه و اساس زندگی اجتماعی، بقا و ساختار اجتماعی بود . خود نخل خرما چیزی فراتر از یک درخته؛ نمادی قدرتمند از مقاومت در محیط خشن بیابانی، تأمینکننده غذا، سرپناه و مواد اولیه برای نسلهاست . این شیوههای تاریخی، از جمله مدیریت منابع آبی گرانبها، هویت جوامع اینجا رو شکل داده . این ارتباط با زمین برای بنیانگذار امارات متحده عربی، مرحوم شیخ زاید بن سلطان آل نهیان، اهمیت زیادی داشت. دیدگاه او برای «سبز کردن بیابان» چیزی فراتر از کاشت درخت بود؛ بلکه در مورد حفظ میراث، تقویت ارتباط با محیط زیست و تضمین رفاه مردمش بود . این میراث زنده است. امروز، اون رو در ابتکاراتی مانند بازارهای کشاورزان (Manbat یک مثال عالیه!) میبینی که جوامع رو حول محصولات محلی گرد هم میاره . برنامههای آموزشی با هدف ارتباط جوانان با ریشههای کشاورزیشون انجام میشه . و صادقانه بگم، دستیابی به امنیت غذایی بیشتر فقط کاربردی نیست؛ بلکه منبع غرور ملیه و به احساس کلی رفاه و ثبات برای همه کسانی که اینجا زندگی میکنن کمک میکنه . پذیرش کشاورزی پایدار همچنین با ارزشهای اجتماعی رو به رشد در مورد حفاظت از محیط زیست برای آینده همسو میشه . تأمین بشقاب ملت: امنیت غذایی به عنوان یک محرک اصلی
بیا دوباره در مورد اون رقم واردات 90 درصدی صحبت کنیم . اتکای شدید به کشورهای دیگه برای غذا، هر ملتی رو آسیبپذیر میکنه. رویدادهای جهانی، مثل همهگیری اخیر، واقعاً نشون داد که زنجیرههای تأمین بینالمللی چقدر میتونن شکننده باشن . به همین دلیله که تقویت امنیت غذایی ملی یک اولویت اصلی برای اماراته و دبی نقش اصلی رو ایفا میکنه . بنادر و زیرساختهای لجستیکی در سطح جهانی اون در حال حاضر برای واردات و توزیع کارآمد غذا در سراسر منطقه حیاتی هستن . اما چشمانداز فراتر از اینهاست. دبی فعالانه در حال تثبیت موقعیت خودش به عنوان قطب فناوری کشاورزی (AgriTech) و فناوری مواد غذایی (FoodTech) هست، به ویژه با توسعه راهحلهایی که در اقلیمهای خشک و چالشبرانگیز مانند خودش کارآمد باشن . پروژه شاخصی که این جاهطلبی رو هدایت میکنه، Food Tech Valley هست . این پروژه که توسط اعلیحضرت شیخ محمد بن راشد آل مکتوم راهاندازی شده، فقط یک مزرعه نیست؛ بلکه به عنوان یک اکوسیستم کامل تصور شده . به آزمایشگاههای تحقیقاتی پیشرفته، مزارع عمودی و سیستمهای هیدروپونیک پیشرفته، تأسیسات فرآوری مواد غذایی، مراکز لجستیک و فضاهایی برای رشد کسبوکارهای جدید فکر کن . اهداف بلندپروازانهان: سه برابر کردن تولید محلی مواد غذایی دبی، پیشگامی در روشهای کشاورزی پایدار و تبدیل شدن به یک الگوی جهانی برای راهحلهای امنیت غذایی در محیطهای خشن . برنامهها حتی شامل یک «GigaFarm» عظیم با استفاده از کشاورزی عمودی برای رشد میلیاردها گیاه و بازیافت زبالههای مواد غذایی هم میشه . همه چیز در مورد ایجاد یک زنجیره تأمین غذایی پایدارتر، متنوعتر و خودکفاتر برای امارات و فراتر از اونه . بافتن کشاورزی در چشمانداز ملی
حرکت دبی به سمت کشاورزی در خلأ اتفاق نمیافته. این موضوع کاملاً با استراتژیهای ملی فراگیر امارات، به ویژه National Food Security Strategy 2051 و اهداف گستردهتر کشور برای پایداری و یک green economy در هم تنیده شده . استراتژی National Food Security Strategy 2051 اهداف جدی داره: تبدیل امارات به رهبر جهانی در شاخص امنیت غذایی جهانی و تضمین دسترسی همگان به غذای ایمن و کافی در تمام طول سال . دبی چطور کمک میکنه؟ با تمرکز بر افزایش تولید محلی و پایدار مواد غذایی از طریق فناوری (سلام، Food Tech Valley!)، تسهیل تجارت مواد غذایی با قدرت لجستیکی خود، تلاش برای کاهش ضایعات مواد غذایی و به طور کلی ایجاد انعطافپذیری در برابر شوکهای احتمالی تأمین مواد غذایی . همه اینها کاملاً با تعهد امارات به پایداری، که در ابتکاراتی مانند UAE Green Agenda و طرح Green Economy for Sustainable Development مشخص شده، همسو است . این کشور قصد داره در فناوری سبز پیشرو باشه و آیندهای پایدار بسازه . کشاورزی پایدار – استفاده هوشمندانه از آب، حفظ منابع از طریق روشهایی مانند کشاورزی در محیط کنترلشده (CEA)، استفاده بالقوه از انرژیهای تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و کاهش ضایعات – بخش کلیدی این چشماندازه . چارچوبهایی مانند National System for Sustainable Agriculture و Emirates Sustainable Agriculture Label این شیوههای سازگار با محیط زیست رو تشویق میکنن . حتی Dubai 2040 Urban Master Plan شامل اهدافی برای فضاهای سبز بیشتره که نشون میده کشاورزی چطور در توسعه پایدار بلندمدت شهر جای میگیره . بنابراین، میبینی که سرمایهگذاری در کشاورزی فقط مربوط به غذا نیست؛ بلکه بخش اساسی از ساختن آینده امن، متنوع و پایداریه که امارات در نظر داره .