راز سبز کردن بیابان: داستان شگفت‌انگیز کشاورزی باستانی امارات
۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
کپی لینک
منابع
36
نمایش منابع در متن
Google
Moccae Gov
Wikifarmer
U
Climatestotravel
En Wikipedia
U
Xtalks
Everbrighttr
Biosaline
Summitdialogues
Uaestories
Zawya
Worldweatheronline
Tamimi
Araburban
Thenationalnews
Fastcompanyme
Smartfoodsafe
Google
Wam
Wam
Wam
Worlddata
Thehindu
Prddsgofilestorage Blob Core Windows
Researchgate
Climateknowledgeportal Worldbank
Atlanticcouncil
Google
Oasisbites
Khaleejtimes
Usuaebusiness
Wam
Abudhabiculture
Enhg
تصور کن بخوای تو دل یه بیابون وسیع و خشک، غذا پرورش بدی. چالش‌برانگیز به نظر می‌رسه، نه؟ با این حال، برای هزاران سال، مردم سرزمینی که امروز به نام امارات متحده عربی می‌شناسیم، دقیقاً همین کار رو انجام می‌دادن
[4]
[8]
[26]. خیلی قبل از اینکه آسمون‌خراش‌های پر زرق و برق، آسمون دبی رو بشکافن، روش‌های کشاورزی هوشمندانه‌ای توسعه پیدا کرده بود که بخش‌هایی از بیابون رو سبز می‌کرد
[30][4][8]. محور اصلی این داستان بقا، واحه‌های حیات‌بخش، نخل خرمای فوق‌العاده همه‌کاره و سیستم آبیاری شگفت‌انگیز فلج هستن[30]
[7]
[13]. بیا با هم این شیوه‌های سنتی رو بررسی کنیم و تأثیر عمیق و پایدار اون‌ها رو بر میراث و زندگی اجتماعی امارات، با استفاده از دیدگاه‌های تاریخی، کشف کنیم[30][7][13].
واحه: شاهرگ حیاتی سرزمین خشک
خب، واحه دقیقاً چیه؟ بهش مثل یه معجزه طبیعی فکر کن – یه تیکه زمین حاصلخیز تو بیابون که با منابع آب زیرزمینی یا چشمه‌ها پایدار مونده
[11]
[19]. این پناهگاه‌های سبز فقط جاهای قشنگی نبودن؛ اون‌ها مراکز ضروری برای سکونت و کشاورزی بودن که به جوامع اجازه می‌دادن برای هزاران سال تو یه محیط سخت، شکوفا بشن
[6]
[33]. یه نمونه بارز، واحه وسیع العین هست که حدود ۱۲۰۰ هکتار رو پوشش می‌ده و توسط یونسکو به رسمیت شناخته شده و یه سیستم کشاورزی رو به نمایش می‌ذاره که قدمتش به هزاران سال پیش برمی‌گرده[11]
[15]
[34]. حفاری‌های باستان‌شناسی حتی نشون می‌دن که فرهنگ واحه از هزاره سوم قبل از میلاد در اینجا شکل گرفته بوده[11].
در قلب هر واحه، نخل خرمای باشکوه (Phoenix dactylifera) قرار داره که اغلب بهش «درخت زندگی» امارات می‌گن[30]
[14]. و راستش رو بخوای، این لقب رو به دست آورده. این درخت به طرز باورنکردنی با گرمای سوزان و خشکی سازگاره و جایی رشد می‌کنه که کمتر چیزی می‌تونه دووم بیاره[30]
[12]. میوه‌اش، خرما، یه منبع غذایی حیاتی و پرانرژی بود که می‌شد برای مدت طولانی ذخیره‌اش کرد و سنگ بنای رژیم غذایی سنتی رو تشکیل می‌داد[11]
[27]. شواهد نشون می‌ده که نخل خرما از هزاره پنجم قبل از میلاد کشت می‌شده
[25]. اما نخل خرما خیلی بیشتر از فقط غذا ارائه می‌داد[30]
[5]
[10]. تنه‌اش چوب تأمین می‌کرد[12][27]، شاخ و برگش (عریش) برای ساخت مصالح خونه، حصیر و سبد بافته می‌شد
[2][10][14]، شاخه‌هاش تبدیل به قایق‌های ماهیگیری می‌شدن[14]، الیافش به طناب تبدیل می‌شد[14] و حتی هسته‌هاش برای خوراک دام یا جایگزین قهوه استفاده می‌شد[14]. این تطبیق‌پذیری باورنکردنی، اون رو ضروری کرده بود و نمادی از رزق و روزی، سخاوت و پایداری در فرهنگ اماراتی بود[30][5][10][12][14].
کشاورزی سنتی در این واحه‌ها به طرز هوشمندانه‌ای ساختار یافته بود[11][27]. نخل‌های بلند خرما یه سایه‌بان محافظ بالایی ایجاد می‌کردن و روی درختان میوه‌ای مثل انبه، لیمو و انجیر که پایین‌تر کاشته شده بودن، سایه می‌انداختن[11][34]. سطح زمین هم برای محصولات علوفه‌ای مثل یونجه، سبزیجات و گاهی حتی غلات استفاده می‌شد تا از هر تیکه خاک حاصلخیز و هر قطره آب گران‌بها، بیشترین استفاده بشه[8][11]. تکثیر بهترین نخل‌های خرما با استفاده از پاجوش‌ها انجام می‌شد، روشی که به نام phoeniciculture شناخته می‌شه و همراه با روش‌های دقیق هرس و برداشت، نسل به نسل منتقل شده[11]
[36]
[29]. البته، هیچ‌کدوم از این‌ها بدون یه منبع آب قابل اعتماد ممکن نبود، که ما رو به شگفتی مهندسی سیستم فلج می‌رسونه[36].
سیستم فلج: مهندسی آب، مهندسی زندگی
کمبود آب همیشه بزرگترین مانع برای کشاورزی در این منطقه بوده[4][26][27]. راه‌حل؟ سیستم فلج (یا افلج در حالت جمع)، یه روش آبیاری باستانی و هوشمندانه که کشاورزی در مقیاس بزرگ رو در واحه‌ها ممکن کرد[8][19][27]. نام «فلج» به معنی «تقسیم شده به بخش‌ها» است که به عملکردش اشاره داره: جمع‌آوری آب کمیاب و توزیع عادلانه اون[1][27]. این سیستم‌ها واقعاً گواهی بر مهندسی باستان هستن که زندگی رو در سراسر چشم‌انداز خشک هدایت می‌کنن
[32][6][8].
چقدر باستانی؟ شواهد باستان‌شناسی از مکان‌هایی مثل هیلی و قرن بنت سعود نشون می‌ده که سیستم‌های فلج در عصر آهن، یعنی احتمالاً بیش از ۳۰۰۰ سال پیش، مورد استفاده بودن و اون‌ها رو در زمره قدیمی‌ترین شبکه‌های آبیاری جهان قرار می‌ده
[31][1][6][15][19]
[21]. ساختن یه فلج به دانش عمیق از زمین و تلاش اجتماعی عظیمی نیاز داشت[31]
[24]. مفهومش به طرز شگفت‌انگیزی ساده است: جاذبه[1][32]. آب از یه منبع – یه «چاه مادر» که به آب‌های زیرزمینی، چشمه یا آب‌های سطحی در یه وادی دسترسی داره – در ارتفاع بالاتر برداشت می‌شه[32][21]. بعد از طریق کانال‌هایی با شیب ملایم، که اغلب برای جلوگیری از تبخیر زیرزمینی ساخته می‌شدن، به سمت مزارع و سکونتگاه‌های پایین‌تر جریان پیدا می‌کنه[24][27]. چاه‌های دسترسی عمودی (ثقبه) امکان ساخت و نگهداری رو فراهم می‌کردن[32][21]. به طرز شگفت‌انگیزی، کل سیستم بدون هیچ پمپی کار می‌کنه و فقط به جاذبه و مهندسی دقیق متکیه[1][32]
[3]. وقتی به نزدیکی جامعه می‌رسه، آب به کانال‌های باز (شریعه) برای توزیع، به سطح می‌آد[24][27].
انواع مختلفی از فلج وجود داره که عمدتاً بر اساس منبع آبشون دسته‌بندی می‌شن[1][32][21]. افلج داوودی از آب‌های زیرزمینی عمیق استفاده می‌کنن و منبع پایداری رو ارائه می‌دن که اغلب کیلومترها زیر زمین جریان دارن[1][32][21]. افلج غیلی آب‌های سطحی رو از وادی‌ها جمع‌آوری می‌کنن و به همین دلیل به بارندگی وابسته‌ان[1][32][21]. افلج عینی مستقیماً از چشمه‌های طبیعی آب می‌گیرن[1][32][21]. واحه العین، به عنوان مثال، از هر دو سیستم فلج العینی و الداوودی بهره می‌بره[34]. نبوغ محض و اهمیت فرهنگی این سیستم‌ها از چشم‌ها دور نمونده. اماکن فرهنگی العین، از جمله واحه‌ها و فلج‌هاش، یه میراث جهانی یونسکو هستن[31][6][15] و دانش مربوط به ساخت و مدیریت افلج به عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به رسمیت شناخته شده[14][24].
چگونه کشاورزی باستانی، جامعه و فرهنگ اماراتی را شکل داد
بهش فکر کن: ساختن و نگهداری کیلومترها کانال آب زیرزمینی به کار تیمی جدی نیاز داره
[23][24]. فلج مستلزم همکاری و سازماندهی اجتماعی عظیمی بود[24]. سیستم‌های پیچیده‌ای برای تقسیم عادلانه آب، که اغلب بر اساس سنت‌های دیرینه و حقوق موروثی بود، باید ایجاد و رعایت می‌شد[1][23][24]. این مسئولیت مشترک به طور طبیعی پیوندهای اجتماعی قوی و وابستگی متقابل رو بین مردم ساکن در سکونتگاه‌های واحه تقویت می‌کرد[23].
محل زندگی مردم تا حد زیادی با دسترسی به آب، عمدتاً از طریق فلج، تعیین می‌شد[7][13][19][31][1]. سکونتگاه‌ها در اطراف این کانال‌های حیات‌بخش رشد می‌کردن و حفاظت از منبع آب از اهمیت بالایی برخوردار بود – اغلب برج‌های دیده‌بانی قدیمی رو نزدیک شریعه، نقطه‌ای که آب فلج در دسترس قرار می‌گیره، پیدا می‌کنی[34]. زندگی روزمره، ساختارهای اجتماعی و انتقال دانش ضروری در مورد کشاورزی و مدیریت آب، همگی عمیقاً با تقویم کشاورزی و مدیریت دقیق منابع در هم تنیده بودن[31][24]
[28][10]. بقا و شکوفایی در بیابون، ارزش‌های فرهنگی اصلی رو القا می‌کرد: پایداری، صبر، تدبیر و حس قدرتمند همبستگی اجتماعی[8][12][14]. و بالاتر از همه این‌ها، نخل خرما نماد قدرتمندی از زندگی، سخاوت و قدرت باقی موند[30][5][10][12].
حفظ گذشته برای آینده
حتی با وجود نوسازی باورنکردنی امارات، تعهد عمیقی برای حفظ این میراث غنی کشاورزی وجود داره[30][14]
[18]
[35]. چرا؟ چون این سنت‌ها چیزی فراتر از تاریخ هستن؛ اون‌ها نمایانگر روش‌های زندگی پایدار و برای هویت و ریشه‌های ملت، اساسی هستن[30]
[9][18]. همچنین شناخت فزاینده‌ای وجود داره که این خرد باستانی، درس‌های ارزشمندی برای چالش‌های پایداری مدرن در خودش داره[18].
خب، این میراث چطور زنده نگه داشته می‌شه؟ جشنواره‌ها کلیدی هستن. جشنواره سالانه خرمای لیوا یه جشن پر جنب و جوش برای نخل خرماست که شامل مسابقات خرما، صنایع دستی سنتی، کارگاه‌های آموزشی و اجراهای فرهنگی می‌شه که نسل‌های جوان‌تر رو با ریشه‌های کشاورزی‌شون مرتبط می‌کنه[30][10][14]
[17][12]. اماکن میراثی حفاظت‌شده مثل واحه العین که در فهرست یونسکو قرار داره، پنجره‌ای زنده به کشاورزی سنتی و سیستم فلج ارائه می‌دن[31][6][15][34]. دهکده‌های میراثی در جاهایی مثل دبی، حتا و راس‌الخیمه با دقت زندگی سنتی رو بازسازی می‌کنن و ابزارها و تکنیک‌های کشاورزی رو به نمایش می‌ذارن[35]
[16]. به عنوان مثال، دهکده میراثی حتا روش‌های آبیاری سنتی رو برجسته می‌کنه[35]، در حالی که مزرعه میراثی راس‌الخیمه به طور خاص بر نمایش شیوه‌های کشاورزی تاریخی تمرکز داره[16].
فراتر از نمایش‌ها، تحقیقات جدی در حال انجامه. مؤسساتی مثل مرکز بین‌المللی کشاورزی شوره‌زی (ICBA) دانش سنتی رو مستند می‌کنن و اون رو با علم مدرن پیوند می‌زنن تا راه‌حل‌های پایداری برای چالش‌های امروزی پیدا کنن[18]. تلاش‌هایی هم برای ادغام قدیم و جدید انجام می‌شه، گاهی اوقات با استفاده از سیستم فلج در کنار آبیاری قطره‌ای مدرن برای به حداکثر رسوندن صرفه‌جویی در مصرف آب[30]. پروژه‌های مرمتی، مثل پروژه‌ای که توسط امارات نیچر-WWF برای تعمیر یه فلج آسیب‌دیده در فجیره انجام شد، این سیستم‌های باستانی رو دوباره زنده می‌کنن و به نفع مزارع محلی هستن[3]. برنامه‌های آموزشی و کمپین‌های آگاهی‌بخشی عمومی بیشتر تضمین می‌کنن که این میراث ارزشمند درک، قدردانی و به نسل‌های آینده منتقل بشه[16][20]
[22][24]. این تلاش‌ها احترام عمیقی رو به گذشته و تأثیر پایدار اون بر حال و آینده امارات نشون می‌ده[31][9][14].
رایگان امتحان کنید