قلب تپنده دبی: چگونه میراث گذشته به آینده گره می‌خورد؟
۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
کپی لینک
منابع
33
نمایش منابع در متن
Google
Object-1
Magzoid
Mediaoffice
Architizer
Blog Newlaunchproperties
Austincontrarian
Baggagetaxi
Dubaiideal
Re-thinkingthefuture
Neuroject
Design-middleeast
Google
Beyracarchitects
Armanipro
Artsandculture Google
Artboothgallery
Luxuryproperty
Armanipro
Mdpi
Wfmmedia
Bidoun
Algedra
Dubaibusinessdirectory
Ibnbattutamall
Dergi Neu Edu
Bayut
Khaleejtimes
Saadatrent
Global Ctbuh
Armanipro
Architectureau
Kreafolk
خط افق خیره‌کننده دبی، گواهی بر جاه‌طلبی آینده‌نگرانه، اغلب توجه جهانیان را به خود جلب می‌کند. با این حال، در زیر درخشش شگفتی‌های مدرن، تار و پود غنی از تاریخ و فرهنگ نهفته است 
[1]
[7]
[3]
[5]. حفظ این میراث فرهنگی و معماری فقط به خاطر نوستالژی نیست؛ بلکه برای هویت دبی اساسی است، محرکی برای گردشگری و سنگ بنای توسعه پایدار برای آینده محسوب می‌شود [1][3]
[27]
[28]. این میراث، داستان نسل‌های گذشته را بازگو می‌کند و نیازهای عمیق فرهنگی و حتی معنوی را برآورده می‌سازد [1]. با درک این موضوع، رهبری دبی فعالانه برای حفاظت از مناطق تاریخی خود تلاش می‌کند، زیرا می‌داند این تلاش‌ها از طریق گردشگری میراثی، اقتصاد را تقویت کرده و غرور ملی را پرورش می‌دهد [1]. در بحبوحه مدرن‌سازی سریع، تأکید بر حفاظت از این دارایی‌های بسیار گرانبها افزایش یافته و به بخشی جدایی‌ناپذیر از طرح‌هایی مانند طرح جامع شهری دبی 2040 (Dubai 2040 Urban Master Plan) تبدیل شده است [27]
[23]. این مقاله به بررسی بازیگران کلیدی، سیاست‌ها، روش‌ها و توازن ظریف درگیر در حفظ میراث دبی می‌پردازد.
نگهبانان: نهادهای دولتی راهبر حفاظت
خب، چه کسانی بازیگران کلیدی هستند که تضمین می‌کنند گذشته دبی در آینده‌اش جایگاهی داشته باشد؟ چندین نهاد دولتی پیشگام حفاظت معماری دبی (architectural conservation Dubai) و حفظ میراث فرهنگی گسترده‌تر امارات متحده عربی هستند [27]
[12]
[15]. پیشرو در این راه، شهرداری دبی (Dubai Municipality) است که از سال 1991 در این زمینه فعالیت داشته و واحد اختصاصی خود را تا سال 1994 به اداره میراث معماری ارتقا داده است 
[2][15]
[16]. این اداره استراتژی‌ها را تدوین می‌کند، قوانین را توسعه می‌دهد، پروژه‌های حفاظتی را مطابق با استانداردهای بین‌المللی و با احترام به ویژگی‌های محلی مدیریت می‌کند و بر مرمت بیش از 400 ساختمان تاریخی نظارت داشته است [2][15][16][27]. آنها از نزدیک با سایر نهادها همکاری می‌کنند و ابتکاراتی مانند دهکده میراث دبی (Dubai Heritage Village) را مدیریت می‌کنند [1][12]
[6] و از سال 2017 نیز بر میراث معماری مدرن تمرکز کرده‌اند 
[14]
[32].
در کنار آنها، اداره فرهنگ و هنر دبی (Dubai Culture & Arts Authority - Dubai Culture) فعالیت می‌کند که مأموریت دارد از میراث فرهنگی امارت محافظت کرده و اطمینان حاصل کند که به رسمیت شناخته شدن جهانی دست یابد 
[10]
[19]. Dubai Culture به عنوان سیاست‌گذار، برنامه‌ریز، تنظیم‌گر و مجری عمل می‌کند و اغلب در پروژه‌های مرمت همکاری کرده و رویدادهای فرهنگی را سازماندهی می‌کند [19][1][6]. رهبرانی چون والاحضرت شیخه لطیفه بنت محمد بن راشد آل مکتوم بر حفظ بناهای تاریخی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه حفظ میراث تأکید دارند [27]
[25]. در سطح فدرال، وزارت فرهنگ (Ministry of Culture) به چارچوب ملی کمک می‌کند، ابتکاراتی را برای حفظ میراث مدرن راه‌اندازی کرده و سیاست ملی حفظ میراث معماری مدرن را در سال 2024 صادر کرده است [10][14][32]
[18]. نهادهای غیردولتی مانند انجمن میراث معماری (Architectural Heritage Society) نیز با افزایش آگاهی، تقویت همکاری و ترویج مستندسازی و پژوهش، نقش حیاتی ایفا می‌کنند 
[29]. در نهایت، آرشیو آل مکتوم (Al Maktoum Archives) که به تازگی تأسیس شده، به طور خاص بر مستندسازی و حفظ میراث حاکمان دبی، حفاظت از اسناد تاریخی و تاریخ شفاهی تمرکز دارد 
[22].
چارچوب: سیاست‌ها و استراتژی‌های حفاظت
حفظ مؤثر میراث دبی نیازمند یک چارچوب مستحکم است. این حفاظت در عمل چگونه ساختاربندی شده است؟ سیاست‌ها به طور فزاینده‌ای در استراتژی‌های گسترده‌تر برنامه‌ریزی شهری ادغام می‌شوند، که بارزترین آنها طرح جامع شهری دبی 2040 (Dubai 2040 Urban Master Plan) است که صراحتاً حفظ میراث را برای توسعه پایدار حیاتی می‌داند [27][23]. اداره میراث معماری شهرداری دبی سیاست‌های پویایی را با هدف دستیابی به معیارهای بین‌المللی، مانند معیارهای تعیین شده توسط UNESCO، توسعه می‌دهد و در عین حال هویت فرهنگی منحصربه‌فرد محلی را با دقت حفظ می‌کند [2][15][16]. رویکرد آنها به گونه‌ای طراحی شده که با تکامل تکنیک‌های حفاظتی سازگار شود [2][15][16].
سیاست ملی امارات متحده عربی برای حفظ میراث معماری مدرن (2024) اهداف روشنی را تعیین می‌کند: ایجاد یک چارچوب قانونی، مستندسازی سایت‌ها، ایجاد حاکمیت، افزایش آگاهی عمومی، تقویت همکاری (از جمله با بخش خصوصی)، ترویج پژوهش و گردشگری فرهنگی، و تقویت نقش بین‌المللی امارات در حفاظت [18]. علی‌رغم این پیشرفت‌ها، نیاز به قوانین ملی جامع‌تر و هماهنگی بهتر بین نهادهای مختلف میراثی، شاید از طریق یک کمیسیون مرکزی، به رسمیت شناخته شده است تا اطمینان حاصل شود که سیاست‌ها به طور مداوم اعمال شده و در بخش‌هایی مانند توسعه و گردشگری ادغام می‌شوند [7]
[8][18]. دستورالعمل‌های بین‌المللی، به ویژه از سوی UNESCO، به شدت بر رویه‌های محلی تأثیر می‌گذارند و امارات متحده عربی فعالانه در ابتکارات جهانی میراث شرکت می‌کند [7][2][13]
[24][25].
مشارکت برای حفاظت: دخالت بخش خصوصی
حفظ میراث فرهنگی امارات متحده عربی تنها وظیفه دولت نیست؛ بخش خصوصی شریکی به طور فزاینده حیاتی است 
[11]
[30]
[21]. مشارکت‌های دولتی-خصوصی (Public-Private Partnerships - PPPs) به عنوان کلیدی برای توسعه و حفاظت از دارایی‌های فرهنگی تلقی می‌شوند [30]. این همکاری اشکال مختلفی دارد، از جمله حمایت‌های مالی مستقیم و کمک‌های شرکت‌ها برای کارهای مرمتی [11][30][21]. یک نمونه بارز، ابتکار حمایت مالی از مساجد دبی (Dubai's Mosque Sponsorship Initiative) است، که در آن توسعه‌دهندگان بزرگ مبالغ قابل توجهی را برای حفاظت و ساخت مساجد متعهد شدند و نقش آنها را به عنوان مراکز فرهنگی تقویت کردند [11].
فراتر از تأمین مالی، نهادهای خصوصی تخصص مدیریتی برای سایت‌های فرهنگی ارائه می‌دهند و دانش فنی و نوآوری‌های ارزشمندی مانند فناوری‌های پیشرفته اسکن سه‌بعدی (3D scanning) را به پروژه‌های حفاظتی می‌آورند [30][21]. مشارکت در حفظ میراث اغلب تحت ابتکارات مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (Corporate Social Responsibility - CSR) قرار می‌گیرد و به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا برند خود را با ارزش‌های فرهنگی همسو کرده و تصویر شرکتی خود را تقویت کنند [21]. این مشارکت‌ها منابع مالی فراتر از بودجه‌های عمومی را بسیج می‌کنند، ریسک‌های پروژه را به اشتراک می‌گذارند و از کارایی بخش خصوصی بهره می‌برند [21]. سیاست ملی برای میراث مدرن صراحتاً این همکاری را تشویق می‌کند [18] و جوایز، مشارکت‌های بخش خصوصی را به رسمیت می‌شناسند 
[17]. با این حال، چالش‌هایی در یافتن شرکای مناسب و درک انگیزه‌های اهداکنندگان برای حمایت پایدار باقی مانده است [28][30].
ثبت گذشته: روش‌های مستندسازی و بایگانی
چیزی را که نمی‌فهمی، نمی‌توانی حفظ کنی. به همین دلیل است که مستندسازی دقیق میراث دبی (heritage documentation Dubai) اساسی است و زمینه لازم را برای پژوهش، برنامه‌ریزی مرمت و آموزش عمومی فراهم می‌کند [1][28]
[26]. به طور سنتی، این کار شامل مطالعه عکس‌های قدیمی، نقشه‌ها، آرشیوها و انجام پیمایش‌ها با ابزارهایی مانند توتال استیشن‌ها برای اندازه‌گیری‌های دقیق بود، اگرچه اغلب وقت‌گیر بود [1]. طی دو دهه گذشته، فناوری‌های دیجیتال این حوزه را متحول کرده‌اند [1]. ابزارهای دوبعدی (2D) پایه‌ای مانند AutoCAD و به طور قابل توجه‌تری، روش‌های سه‌بعدی (3D) مانند اسکن لیزری (laser scanning) و فتوگرامتری (photogrammetry) امکان ثبت بسیار دقیق سازه‌های تاریخی را فراهم می‌کنند [1].
اسکن لیزری سه‌بعدی (3D Laser Scanning) یا LiDAR، به ویژه برای حفاظت معماری دبی (architectural conservation Dubai) قدرتمند است و به سرعت جزئیات پیچیده ساختمان‌های پیچیده یا شکننده را با دقت بالا، حتی از راه دور، ثبت می‌کند [26]
[33]. اسکن‌های متعدد، «ابرهای نقطه‌ای» (point clouds) دقیقی ایجاد می‌کنند - مجموعه‌های متراکمی از نقاط داده سه‌بعدی - که اساس مدل‌های پیچیده را تشکیل می‌دهند [26][33]
[20]. این فناوری برای مستندسازی سایت‌های در معرض خطر، ارائه یک رکورد دائمی و کمک به نظارت، بسیار ارزشمند است [26][33]. شهرداری دبی پروژه‌هایی را با استفاده از این فناوری سفارش داده است که منجر به مدل‌های سه‌بعدی دقیق، تورهای مجازی و نقشه‌ها شده است [20]. فتوگرامتری (Photogrammetry)، با استفاده از چندین عکس برای ایجاد مدل‌های سه‌بعدی، یکی دیگر از تکنیک‌های مورد استفاده است [1][14]. رویکردهای پیشرفته‌ای مانند مدل‌سازی اطلاعات ساختمان میراثی (Heritage Building Information Modeling - HBIM) مدل‌های سه‌بعدی هوشمندی را از داده‌های پیمایشی ایجاد می‌کنند [1]. این روش‌های دیجیتال امکان اشتراک‌گذاری گسترده اطلاعات را فراهم می‌کنند، حفاظت در برابر از دست رفتن را تضمین می‌کنند و تجزیه و تحلیل دقیق را تسهیل می‌بخشند، به طوری که نهادهایی مانند شهرداری دبی نمایشگاه‌های موزه مجازی را سفارش می‌دهند [1][28][20][32]. نکته مهم این است که مستندسازی شامل میراث ناملموس نیز می‌شود، مانند تاریخ‌های شفاهی که توسط آرشیو آل مکتوم (Al Maktoum Archives) جمع‌آوری می‌شود [22]. مؤسسات کلیدی پیشرو در این تلاش‌ها عبارتند از شهرداری دبی، آرشیو آل مکتوم، انجمن میراث معماری (Architectural Heritage Society) و پژوهشگران دانشگاهی [1][20][14][32][22][29]
[9].
بحث بزرگ: توازن میان میراث و توسعه فوق‌سریع
اینجاست که مسائل جالب می‌شوند: ایجاد توازن بین حفظ میراث و سرعت بی‌امان توسعه فوق‌سریع مشهور دبی، یک چالش قابل توجه است [7][3]
[4]
[31]. رشد انفجاری شهر، به ویژه از دهه 1960، به ناچار منجر به تخریب بسیاری از ساختمان‌های تاریخی برای ایجاد زیرساخت‌های مدرن شد [1][7][32][31]. در گذشته، فشارهای اقتصادی اغلب به نفع ساخت‌وسازهای جدید بود، با ارزش بالای زمین و تصوری از ساختمان‌های قدیمی‌تر به عنوان نمادهای منسوخ در مقایسه با آسمان‌خراش‌های درخشان [7][4]. یک برآورد نشان می‌دهد که تنها بخش کوچکی از ساختمان‌های تاریخی از این دوره جان سالم به در برده‌اند [7]. این چرخه مداوم توسعه همچنان میراث باقی‌مانده، از جمله معماری مدرن قرن بیستم را تحت فشار قرار می‌دهد [9][14][32].
ادغام یکپارچه قدیمی با جدید، مانع دیگری است. چگونه می‌توان سازه‌های تاریخی را با استانداردهای امروزی کاربردی و ایمن کرد بدون اینکه روح آنها از بین برود؟ [3][4][15]. گاهی اوقات، تلاش برای ترکیب عناصر سنتی در طرح‌های مدرن می‌تواند سطحی به نظر برسد [31]. تغییر سبک زندگی در ابتدا به دیدگاهی از ساختمان‌های قدیمی به عنوان منسوخ کمک کرد و نیازمند تلاش‌های اختصاصی برای پرورش قدردانی از ارزش آنها بود [7]. در حالی که سیاست‌ها در حال بهبود هستند، شکاف‌های تاریخی در قوانین و هماهنگی گاهی مانع از حفظ مؤثر در بحبوحه توسعه می‌شد [7][8]. علاوه بر این، توسعه سایت‌های میراثی برای گردشگری، سوالاتی را در مورد اصالت در مقابل تقاضاهای تجاری مطرح می‌کند و اطمینان از اینکه تجربه بازدیدکننده یکپارچگی سایت را به خطر نمی‌اندازد، ضروری است [28].
یافتن هماهنگی: استراتژی‌هایی برای همزیستی
خب، دبی چگونه این توازن پیچیده بین گذشته و آینده خود را مدیریت می‌کند؟ این شهر چندین استراتژی را برای تقویت همزیستی بین میراث و توسعه به کار می‌گیرد [7][4][5]. یک رویکرد کلیدی، برنامه‌ریزی شهری یکپارچه است که حفاظت از میراث را در طرح‌های جامع شهری مانند طرح جامع شهری دبی 2040 (Dubai 2040 Urban Master Plan) جای می‌دهد [27][23]. این طرح با هدف ایجاد توازن بین رشد و افزایش کیفیت زندگی، به صراحت مناطقی را که توسعه را با حفظ میراث ترکیب می‌کنند، برجسته می‌کند [23]. استفاده مجدد تطبیقی (Adaptive reuse) استراتژی حیاتی دیگری است که به ساختمان‌های قدیمی جان تازه‌ای به عنوان موزه (مانند خانه شیخ سعید آل مکتوم - Sheikh Saeed Al Maktoum House)، گالری یا کافه می‌بخشد و ضمن حفظ سازه، نیازهای مدرن را برآورده می‌کند [4][1][3].
ادغام طراحی متفکرانه، گاهی با ایجاد مناطق حائل در اطراف سایت‌های میراثی با پیروی از اصولی مانند رویکرد منظر شهری تاریخی یونسکو (UNESCO Historic Urban Landscape - HUL)، به حفاظت از زمینه کمک می‌کند و در عین حال امکان توسعه در نزدیکی را فراهم می‌آورد [3][13]. برنامه‌های مرمت تحت رهبری دولت در مناطقی مانند الفهیدی (Al Fahidi) و الشندغه (Al Shindagha) (محل مجموعه موزه الشندغه - Al Shindagha Museum) تعهد قوی به نجات مناطق تاریخی مهم را نشان می‌دهد که اغلب با استانداردهای بین‌المللی مطابقت دارد [1][7][6][27][2]. مشارکت جامعه محلی در این فرآیندها برای تقویت حس مالکیت و اطمینان از مرتبط بودن، حیاتی است [4][28]. توسعه مداوم قوانین، مانند سیاست ملی برای میراث مدرن، چارچوب حفاظتی را تقویت می‌کند [18][29][7]. ترویج پایداری فرهنگی، میراث را نه به عنوان یک مانع، بلکه به عنوان یک دارایی ضروری برای هویت و آینده دبی معرفی می‌کند که توسط فناوری‌هایی مانند اسکن سه‌بعدی (3D scanning) که به مرمت حساس کمک می‌کند، پشتیبانی می‌شود [27][18][3][21]. این رویکرد چندوجهی نشان‌دهنده درک فزاینده‌ای است که میراث دبی جزء جدایی‌ناپذیر شخصیت منحصربه‌فرد و مسیر پایدار رو به جلوی آن است [27][2].
رایگان امتحان کنید